CHP Sakarya Vilayet Lider Yardımcısı Yüksek İnşaat Mühendisi Oğuzhan Gündüz, asrın en büyük sarsıntılarından olan ve 17 bin 480 kişinin vefat ettiği Marmara Sarsıntısının 23. Yıl dönümü hasebiyle anma iletisi yayımladı.
1999 yılında 16 Ağustos’u 17 Ağustos’a bağlayan gece saat 03:02’de meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki zelzele Türkiye tarihinin en büyük dördüncü zelzelesi olarak kayıtlara geçti. Merkez üssü Gölcük olan sarsıntı, Marmara Bölgesi’nin genelinde hissedildi. Kuzey Anadolu Fay Sınırı’nın kırılmasıyla meydana gelen sarsıntı, İstanbul, Bolu, Bursa, Eskişehir, Kocaeli, Sakarya ve Yalova’da da hissedildi. Resmî raporlara nazaran 19 bin vefat, 23.781 yaralanma oldu. 505 kişi sakat kaldı. 285.211 mesken, 42.902 iş yeri hasar gördü. Marmara sarsıntısının 23. Yıldönümünde ise CHP’li Gündüz bir ileti yayımladı. İletisinde zelzeleye ilişkin raporlara dikkat çeken Gündüz;”17 Ağustos 1999 yılında yaşadığımız büyük acının 23. Yıl dönümü bugün. Yaşadığımız o büyük zelzelesi, o büyük acıyı unutmadık, unutmayacağız. Evet unutmadık, unutmayacağız diyoruz ancak ders aldık mı dersek, orası büyük bir tartışma konusu. Bugün burada; bu kentte yaşayan bir birey olarak, bir zelzele çocuğu ve bir inşaat mühendisi olarak, hafızalarımızı bir kere daha tazelemeyi, belli konuların altını çizmeyi elzem görüyorum. Yaşadığımız acı tablonun üzerinden sayılarla birlikte bir defa daha geçelim istiyorum.
“DEPREM MADDİ MANEVİ BİZİ YIKTI”
Marmara’nın büyük kısmında tesirli olan bu sarsıntıda, resmi sonuçlara nazaran; Yaklaşık 19 bin insanımız hayatını kaybetti. Yaklaşık 24 bin insanımız yaralandı. Sadece Sakarya’da yaklaşık 4 bin vatandaşımız hayatını kaybetti. Alışılmış bunlar resmi kayıtlar. Yaşanan can kaybının çok daha yüksek olduğu düşünülüyor. Resmi olmayan kaynaklar toplamda yaklaşık 50 bin vatandaşımızın hayatını kaybettiğini tez ediyor. Pekala yapılarla, binalarla ilgili tablo ne;
Yine bu sarsıntıda; 328 bin mesken ve işyeri yıkıldı yahut hasar gördü. Yani yapılarımızın 25’i kullanılamaz hale geldi. Bu yapıların 6’sı yerle bir oldu, 7’si ağır hasar, 12’si de orta derecede hasar gördü. Sonuç olarak 1 milyondan fazla insanımız evsiz kaldı.
Bu verdiğim sayılar Marmara Bölgesi için.
Sakarya özeline baktığımızda ise;
İlimizde 25 bin konut ve işyeri ağır hasarlı olarak yıkıldı. 20 bin konut orta hasar alarak kullanılamaz hale geldi. Bakın, sayılar çok çarpıcı. Bunların yanında; yaşadığımız bu büyük sarsıntının ekonomik sonuçları da oldu elbette. Farklı kurumların yaptığı hesaplamalara nazaran zelzelenin ekonomik maliyeti, o günün şartlarında yaklaşık 20 milyar dolar. Zelzelenin akabinde bilhassa yine yapılandırma çalışmaları nedeniyle dış kaynak gereksinimi arttı, sanayi bölgelerinde üretim faaliyetlerine orta verilmesi de iktisadın küçülmesine neden oldu.
Bazı araştırmalar, 99 zelzelesinin yarattığı tesirin, 2001 de yaşadığımız ekonomik krizin çıkmasında tesirli olan nedenler ortasında yer aldığını gösteriyor.
“HÂLÂ MUHTEMEL BİR SARSINTIYA HAZIR DEĞİLİZ”
Ek olarak işin toplumsal ve ruhsal boyutları da epeyce ağırdı. Daha evvel söylediğim üzere; yüzbinlerce insanımız evsiz kaldı.
Çadırlarda kaldık uzun müddet hatırlarsınız.
Temel gereksinimlerimizi dahi karşılayamaz hale geldik. Su tankerlerini bekledik. Ekmek araçlarını bekledik. Besin yardımları, giysi yardımları. Gelen yardım kamyonlarının önünde oluşan uzun kuyrukları hepimiz hatırlıyoruz. Okullarımız açılamadı. Öğretim çağında olan her öğrenci en az bir periyodu kaçırdı, boş geçirdi. Yaşanan büyük acıların yanında verilen önemli bir hayat gayreti de vardı. Evet, üzerinden tam 23 yıl geçti.
Peki, geçen bu müddet zarfında ne yaptık? Bir daha bu türlü büyük acılar yaşamamak ismine ne tedbirler aldık? Üzülerek belirtmek isterim ki, muhtemel bir sarsıntıya karşı 99 yılından daha düzgün durumda değiliz. Bu zelzelesi gören yapılarımız, büyük oranda, daha evvel bir sarsıntı geçirmemiş yapılardı. Buna karşın büyük bir yıkım tablosuyla karşı karşıya kaldık. Artık ise elimizde binlerce yorgun yapı var. Her an sarsıntı riski altındaki vilayetimizde gerek konut gerek işyeri gerekse de endüstriyel tesislerimizin büyük çoğunluğunun, zelzeleye karşı inançlı olduğunu söz edemiyoruz maalesef.
Bu kapsamda değerlendirebileceğimiz yaklaşık 23 bin bağımsız konut var.
Olası orta büyüklükteki bir sarsıntıda, bu yapılarımızın büyük çoğunluğunun yıkılacağı bir gerçek. Bu yapılar eski yönetmeliklere nazaran yapılmış, sarsıntısı görmüş, hasar almış ve performansını tamamlamış yapılar.
Bahse mevzu 23 binin neredeyse yarısında kayda bedel bir güçlendirme yapılmadı. Bu binaların birçok, maalesef, ikinci bir zelzelesi kaldıramayacak. Konutlarımızın yanında okullarımız, hastanelerimiz ve başka kamu kuruluşlarımıza ilişkin yapıların da inançlı olduğundan bahsetmek çok güç.
Konuttan bozma iş yerleri, sıhhat klinikleri, okullar, apartmanların altında bulunan dükkanlar, hepsi hala kullanılıyor.
Olası bir sarsıntıda bu alanlarda birçok insanımızın can vereceğini bilmek hakikaten acı veriyor.
“KAÇAK İŞLE DEĞİRMEN DÖNDÜRÜYORLAR”
Gelin görün ki bu hususlarla ilgili teknik ve bilimsel bütünlüğe sahip, elle tutulur bir çalışma da yok. Yani bizler bu riskli yapıları biliyoruz lakin gerçek tabloyu yeniden, ne yazık ki, yaşayacağımız zelzeleyle deneyim etmiş olacağız. Yani yeniden acı bir deneyim. Bu kadar gerçeğin ortasında en çarpıcı atılım ise İMAR BARIŞI oldu elbet. Hepimiz biliyoruz; ne kadar uygunsuz, imara karşıt ve hatta kaçak yapı varsa, imar barışı ismi altında belli bir meblağ karşılığında kayıt altına alındı. Bu kayıtlar da büsbütün mal sahiplerinin beyanı temel alınarak oluşturuldu. Açıkça tabir etmek istiyorum:Mühendislik hizmeti almadan, kaçak olarak üretilmiş yapıların yasal hale getirilmiş olmasıyla, devletin sorumluluğunda olması gereken can ve mal güvenliği bir kenara atılmıştır. Halbuki ki sarsıntıya karşı tedbir almanın, ortaya çıkabilecek can ve mal kayıplarını önlemenin tek yolu, var olan yapı stoğunun sarsıntıya güçlü hale getirilmesi ve yeni yapılacak olan yapıların buna nazaran yapılmasıdır.
Elde edilecek birkaç milyar lira gelir için, çok insanın can güvenliğinin tehlikeye atılması ne akılla, ne mantıkla ne de bilimle açıklanabilir. İvedilikle bu yanlıştan dönülmelidir.
“ÇOK BÜYÜK RİSKLE KARŞI KARŞIYAYIZ”
Kayıt altına alınan tüm yapılar statik açıdan incelenmeli ve zelzeleye güçlü hale getirilmelidir. Bir başka husus ise KENTSEL DÖNÜŞÜM. 2011 Van zelzelesinden sonra; 2012 yılında 6306 sayılı AFET RİSKİ ALTINDAKİ ALANLARIN DÖNÜŞTÜRÜLMESİ KANUNU çıkarıldı. Kanun çıkarıldı lakin gerçek manada hayata geçirilmedi ne yazık ki. Bu kanundan sonra da ülkemizde birçok sarsıntı meydana geldi. Hafif hasarlarla atlatmamız gereken orta şiddetteki sarsıntılarda dahi kıymetli kayıplar verdik. Yapı stoğumuzun halini evvelki cümlelerimde tanım ettim. Sadece vilayetimizde 23 bin bağımsız konut yani yaklaşık 7000 binadan bahsettim. Bu yapıların bir sonraki zelzelede nasıl davranacağını bilmiyoruz ve karşımızda büyük bir risk olarak duruyor. En yanlışsız sözle can güvenliğimiz için açık tehlike arz ediyor.
“CHP OLARAK HAYKIRDIK LAKİN DİNLEMEDİLER”
Esasen kentsel dönüşüm kanunu, tam da bu üzere yapılar için hazırlanmış bir düzenleme. Lakin gelin görün ki vilayetimizde bu bahse dair atılmış tek bir adım dahi yok maalesef.
Kentsel dönüşüm ismi altında yapılan birkaç çalışma var. Hendek, Sapanca, Erenler ilçelerimizde, kentsel dönüşüm ismi altında projeler yapıldı lakin bu dönüşüm projeleri, riskli yapıların kaldırılıp yerine inançlı yapıların oluşturulması gayesinin yanından bile geçmiyor. Pekala, Merkezi İdarenin, bize nazaran kusurlu uygulamaları bir tarafa, lokal idare olarak Sakarya Büyükşehir Belediyesi ne yapmış? Yalnızca geçtiğimiz birkaç yıla baktığımızda ne görüyoruz, çok kısa bir iki örnekle söz etmek isterim;
2019 lokal seçimlerinden sonra Büyükşehir bünyesinde Sarsıntı ve Taban Araştırma Şube Müdürlüğü kuruldu. Büyük talihsizliktir ki, bu müdürlüğün başına bir sosyolog atandı. Evet, daha evvel Macerapark sorumlusu olan ve sonrasında Aile ve Çocuk Hizmetleri Müdürlüğü yapan şahıs, Sakarya için son derece kıymetli olan bir kurumun başına getirildi. Hatırlarsanız CHP Sakarya Vilayet Başkanlığı olarak bu duruma yüksek sesle itiraz ettik. Liyakatsizliğin ayyuka çıktığı bu periyotta dahi, bu kadarı da olmaz dedik.
Neyse ki bu yanılgıdan kısa müddette dönüldü ve ilgili kişi vazifeden alınarak, mesleksel manada nispeten daha uygun olan bir jeoloji mühendisi vazifeye getirildi. Ama ne yazık ki bu müdürlüğün, epey yıl zelzeleyle alakalı kılını kıpırdatmayan bir belediye içerisinde ne üzere aksiyonlar aldığı da bilinmiyor.
Büyükşehir muhakkak aralıklarla toplantılar yapıyor, bir master plandan bahsediyor; yaptık, yapıyoruz, bitti diyor lakin bu tabirler ne yazık ki hamasetin bir adım ötesine geçemiyor. 2020 yılının kasım ayında tekrar Büyükşehir bünyesinde Sarsıntı Daire Başkanlığı kuruldu. Tekrar bu tarihlerde “Kentsel Dönüşüm Stratejik Planı” nın hazır olduğu ve ilgili bakanlığa sunulduğu tabir edildi. O tarihten bu yana da tekrar atılan tek bir somut adım yok. Son olarak da Nisan 2022’de Sarsıntıya Hazırlık ve Risk Tespiti kapsamında, kentimiz kelamda pilot vilayet seçildi ve 6 ay üzere kısa bir müddette “Sakarya İli Yapısal Hasar Görebilirlik” raporunun oluşturulacağı bilgisi kamuoyu ile paylaşıldı. 4 ay geçti, bu çalışmaların da ne durumda olduğu ile ilgili net bir bilgi yok elimizde maalesef.
“BOŞA GEÇEN 23 YILI BİZ TAMAMLAYACAĞIZ”
Sözün özü; Son sarsıntının olduğu günden bugüne gerek merkez gerekse lokal idarelerin “Dostlar alışverişte görsün.” anlayışı dışında bir şey görmedik Sakarya halkı olarak. Telaffuzlar de, yapılanlar da, yapılmayanlar da ortada.
Güzel bir örnek de var aslında çabucak yanı başımızda. Komşumuz Kocaeli de bu zelzelede büyük yaralar aldı. Aldı fakat bölgede yapılan başarılı bir çalışmadan bahsedeceğim. Belediye, Tübitak ve Üniversite bir ortaya geldi, tüm bölgede yer incelemeleri yapıldı ve “Kocaeli için Taban Sınıflaması ve Sismik Tehlike Kıymetlendirme Projesi” kapsamında bir sismik harita oluşturuldu. Bu ne manaya geliyor?
İl hudutları içerisinde, hangi bölgelerin yerlerinin taşıma gücü yüksek, hangi bölgelerde sıvılaşmalar var, hangi bölgeler fay çizgilerinin geçiş ya da çakışma noktalarında; tüm bu soruların yanıtları bu raporun içerisinde ayrıntılarıyla birlikte mevcut. Yani yeni bir yapı yapılmadan evvel, o yerin tüm özellikleri ile birlikte, bölgede nasıl bir yapı tasarlanmalı yahut o bölgede yapılaşma yapılmalı mı yapılmamalı mı? Bu soruların yanıtları biliniyor.
Şimdi soruyoruz. Sakarya’da bu çalışma neden yapılmadı? Sakarya Üniversitesi üzere mühendislik alanında kendini kanıtlamış bir üniversitemiz varken, son derece donanımlı meslek odalarımız misyona hazır olduklarını tekraren lisana getirmişken, bu ve buna emsal çalışmalar neden yapılmadı, neden yapılmıyor? Zelzele bu kentin gerçeği.
Muhtemelen önümüzdeki birkaç yıl içerisinde büyük bir sarsıntı daha yaşayacağız. Boşa geçen 23 yılın muhasebesi bir tarafa, yarından tezi yok harekete geçmeliyiz.
Yapı stoğumuzun gerçek tespiti bir an evvel tamamlanmalı ve çıkan sonuçlara bağlı realist bir hareket planı oluşturulmalı.
Riskli yapılarla ilgili kentsel dönüşüm adımları süratle atılmalı. Sakarya Büyükşehir Belediyesi artık telaffuzları bırakıp icraat göstermeli. Boşa geçen epey yılın vebali nasıl ödenir bilinmez lakin artık kaybedecek 1 dakikamız bile yok.
Bizler Cumhuriyet Halk Partisi’nin bireyleri olarak, her adımda ve her şartta misyona hazırız. Bu kentin, muhtemel bir zelzelede yazgısına terk edilmesine müsaade vermeyeceğiz.
Bir daha bu türlü büyük acılar yaşamaya ne gücümüz ne de tahammülümüz var.
Unutmayalım; sarsıntı öldürmez, bina öldürür. Ben, bu his ve fikirlerle; 99’da kaybettiğimiz zelzele şehitlerimizi hürmet ve rahmetle anıyor, yaralanan vatandaşlarımızın, o derin yaralarının sarılmış olmasını temenni ediyorum.
Bir daha bu türlü büyük acılar yaşanmaması dileklerimle, teşekkür ediyorum.”şeklinde konuştu.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
