Yaklaşan Kurban Bayramı münasebetiyle, kurban ibadetinin adabına uygun olarak yapılması için dikkat edilecek konulara ve bu bağlamda hakikat bilinen birtakım yanlışlara dair Din İşleri Yüksek Kurulu’ndan açıklama geldi.
Kurban’ın İslam dinindeki esas ibadetlerden biri olduğuna dikkat çekilen açıklamada, şu tabirlere yer verildi:
Gücü yeten müminler…
“Kurban dini bir terim olarak, Büyük Allah’a yakınlık sağlamak ve O’nun isteğine ermek için ibadet gayesiyle, belli kaideleri taşıyan hayvanı yordamına uygun olarak kesmeyi ve bu gayeyle kesilen hayvanı söz eder.
Kurban, İslam dinindeki en önemli ibadetlerden biri olup İslam ümmetinin şiarlarındandır. Kurban ibadetinin özü Hakk’a yakın olmaktır. Gücü yeten müminler, ilahi rızayı kazanmak gayesiyle kurbanlarını keserek hem Cenab-ı Hakk’a yakınlaşmakta, hem de maddi durumlarının yetersiz olması sebebiyle kurban kesemeyenlere yardımda bulunmaktadırlar.
Bazı kurallar var
Kurban kısmı bir ibadet olduğuna nazaran bu mevzuda uyulması gereken birtakım kurallar da kelam bahsidir. Bunlara uyulmadığı takdirde ibadet; kimi durumlarda geçersiz, birtakım durumlarda ise eksik olabilmektedir.
Bunun dışında toplumumuzda kurban ile ilgili yanlışsız bilinen birtakım yanlışlar da kelam bahsidir. Gerek uyulması gereken konuları gerekse yanlışsız bilinen yanlışları vurgulamak ibadetin sıhhati açısından kıymet arz etmektedir.”
Kurbanlık hayvanın nitelikleri
Kurbanlık hayvanın nitelikleri ise şu sözlerle paylaşıldı:
“Kurban olarak fakat koyun, keçi, sığır, manda ve deve kesilebilir. Bunların dışındaki hayvanlar kurban olarak kesilemezler. Kurbanlık hayvanlarda kameri yıl temeline nazaran, devenin 5; sığır ve mandanın 2; koyun ve keçinin ise 1 yaşını doldurması koşuldur.
Bu yaşları tamamlamayan bir hayvan kurban olmaz. Lakin yalnızca koyun cinsi için bir istisna kelam mevzusudur. Buna nazaran 6 ayını tamamlayan koyun, bir yaşını doldurmuş üzere gösterişli/iri olması halinde kurban edilebilir.
Koyun yahut keçiye 7 kişi giremez
Koyun yahut keçi yalnızca bir kişi ismine kurban edilir. Deve, sığır ve manda ise bir şahıstan yedi bireye kadar ortak olarak kurban edilebilir. Bu durumda her bir kişinin payı yedide birden aşağıya düşmemelidir.
Kurban edilecek hayvan sağlıklı ve organları tam olmalıdır. Hayvandan beklenen amacı tümüyle yok eden yahut pahasını azaltan kusurlar, hayvanın kurban olmasına mahzur teşkil eder.
Boynuzu kırık hayvan…
Belirgin derecede hasta, yürüyemeyecek derecede zayıf yahut topal, bir ya da iki gözü kör, boynuzlarının biri yahut ikisi kökünden kırık, kulaklarının yahut göğüslerinin yarısı kesik, dişlerinin tamamı yahut birden fazla dökük hayvanlardan kurban olmaz.
Hayvanın doğuştan boynuzsuz olması, boynuzunun bir kısmının kırık olması, bir kulağının delik yahut yırtılmış olması, hafif hasta ve hafif topal olması kurban edilmesine mani değildir. Etinden ya da hizmetinden yararlanmak hedefiyle kısırlaştırılmış/iğdiş edilmiş hayvanlar kurban olarak kesilebilir.”
Vekaletle kurban
Vekaletle kurban tertiplerinde dikkat edilmesi gereken konular ise Şura tarafından şöyle anlatıldı:
“Vekaletle kurban kestirmek isteyen kişinin, kesene vekalet vermesi gerekir. Şayet kurban ibadetinin yerine getirilmesi konusunda bir kurum aracı kılınıyorsa bu durumda kurbanın satın alınması, kesilmesi ve dağıtılması üzere konularda genel bir vekalet verilmelidir.
Aracı kişi ve kuruluşlar, vekalet kurallarının dışına çıkmamalı, kurbanlarla ilgili olarak, sahiplerinin bilgisi ve isteği dışında iş ve süreçlerde bulunmamalıdırlar. Hayvan, kurban niyetiyle ve vekalet veren kişi ismine kesilmelidir. Ortakların tamamının niyeti ibadet olmalıdır.
Bayramın dördüncü günü kurban kesilir mi?
Kurbanlıklar, kesinlikle kurban kesim günleri içerisinde kesilmelidir. Udhiyye kurbanının kesim vakti, bayram günü bayram namazı kılındıktan sonra başlayıp bayramın üçüncü günü güneş batıncaya kadar devam eder.
Şafii mezhebine nazaran ise bayramın dördüncü günü güneş batıncaya kadar da kurban kesilebilir. Kesim gerçekleştirilirken hem kurbanlık hayvanın hem de kesiti gerçekleştirenlerin ziyan görmemesi için gerekli önlemlerin alınması ve etraf paklığı üzere konulara azami derecede dikkat edilmesi gerekir.
Kesim fiyatı hayvanın eti ile ödenemez
Bunun yanı sıra bıçak bileme vb. hazırlıklar hayvanın gözü önünde yapılmamalı, kesim sürecinin başka hayvanların göreceği formda gerçekleştirilmemesine de ihtimam gösterilmelidir. Hayvan kesim fiyatları yahut tertip sarfiyatları, kesilen kurbanlık hayvanların etleri, derileri yahut sakatatından karşılanmamalı, bunlar ayrıyeten ödenmelidir.
Hissedarlar belirlenmeden hayvanların topluca kesilmesi caiz değildir. Şimdi kesim yapılmadan her bir hissedar, kurban edilecek bir büyükbaş hayvanın en az yedide bir payına kaydedilerek belirlenmeli ve hayvan, belirlenen hissedarlar ismine vekaleten kesilmelidir.
Kesimden sonra 7’nci kişi dahil olamaz
Bunun bilakis örneğin, altı kişi ismine kesilen bir büyükbaş hayvana, kısımdan sonra yedinci kişi dahil edilemez. Kurban ibadetinin en temel niyetlerinden biri de muhtaçlık sahiplerine kurban etlerini ulaştırarak onların Kurban Bayramı sevincine iştirak etmelerini sağlamaktır.
Bu doğrultuda kurban tertibi yapan kuruluşların kurban etlerini satma cihetine gitmeden, bayram günlerinde et olarak gereksinim sahiplerine ulaştırma çabası içerisinde olmaları gerekir.
Ticari kuruşların dikkatine…
Kurban kesim tertibi yapan kuruluşların, kapasitelerini evvelce belirleyerek kesip dağıtabilecekleri ölçüde kurban vekaleti almaları gerekir.
Kapasitelerinin üzerinde vekalet alıp kurban etlerini daha baştan satıma mevzu etmeleri caiz değildir. Ticari kuruluşlar, kurban tertibi çerçevesinde et satımını çağrıştıran uygulamalardan uzak durmalıdır.
Et ile kurban farklı şeyler
Et satımı ile kurban ibadeti birbirinden farklı şeylerdir. Hasebiyle kurban bölümüne aracılık eden ticari kuruluşlar, aşikâr kiloda et ölçüsünün kurban sahiplerine verilmesini taahhüt etmemelidirler.
Bunun yerine varsayımı bir kilo aralığı belirleyerek, bu kilo aralığında bir hayvanı kişi ismine vekaleten kesebilirler. Bu durumda çıkan et ne ise pay sahibine teslim edilmesi gerekir.
İzin verilen yerlere ulaştırılmalı
Hissedarların etlerinden eksiltme yoluna gidilerek yahut kestirimi kilodan fazla gelen etler toplanarak yeni bir pay oluşturulmamalı ya da bu etler diğerlerine satılmamalıdır.
Kuruluşlar, vekaletlerini aldıkları bireyler ismine kestikleri kurban etlerinin tamamını ya hissedarlara ya da vekalet kurallarına uygun olarak onların müsaade verdiği yerlere ulaştırmalıdır.
Fazladan pay toplamak isteyen kaynaklar olabilir
Kurban etlerinin sahiplerine verilmesi üzerine mutabakat yapıldıysa, etlerin karıştırılmaması ve her hissedara kendi kurbanının etinin verilmesi gerekir. Zira bu paylar, vekalet verenlerin mülkiyetinde olduğundan yapılacak her türlü tasarruf onların müsaadesi ve onayına bağlıdır.
Hissedarlar, kurban payının tamamına sahip olmalı, kuruluşlar fazla pay toplayabilmek için pay fiyatını düşük ilan ederek kendi kaynaklarından ek fiyat ödememelidirler.”
Doğru bilinen yanlışlar
Kurban ibadetiyle ilgili hakikat bilinen kimi yanlışlara ise şu sözlerle değinildi:
“Kurban ibadetinin yerine getirilmesi için, gerekli kaideleri taşıyan bir hayvanın adabına uygun olarak kesilmesi kaidedir. Kesim gerçekleşmeksizin sadece bağışta bulunmak yahut sadaka vermek kurban ibadeti yerine geçmez.
Bu bağlamda ‘Kesimsiz kurban bağışı’ vb. isimler altında yapılan bağışların hiçbir dini desteği bulunmamakta olup kelam konusu bağışlar kurban sayılmaz. Hasebiyle toplumumuzdaki kurban anlayışını zedeleyecek bu tıp uygulamalara prestij edilmemelidir.
1 kurban payı, bir şahsa ait
Bir kurban payı sadece bir kişi içindir. İmkanı olmayan birden fazla kişinin, tek kişilik bir paya ortak olabileceği anlayışı dinen gerçek değildir. Bu prestijle küçükbaş bir hayvana birden fazla kişinin ortak olması ya da büyükbaş bir kurbanlığa yediden fazla kişinin hissedar olması caiz değildir.
Birebir paya birden fazla kişinin ortak olması halinde kurban ibadeti yerine getirilmiş olmaz. Bu bağlamda vekaletle kurban kesen kuruluşlar kendi isimlerine değil, yalnızca vekalet veren kimseler ismine kurban kesebilirler.
‘Peygamber ismine bir kurbana girmek dinimizde mevcut değil’
İnsanların bir ortaya gelerek topluca Hz. Peygamber (Sallallahü teala aleyhi ve sellem) ismine bir kurban payına girmeleri formunda bir uygulama dinimizde mevcut değildir.
Dolayısıyla dini hislerin istismarına yönelik bu çeşit uygulamalardan uzak durulmalıdır. Dinimizde kabir kurbanı yahut meyyit kurbanı ismiyle bir kurban çeşidi bulunmamaktadır. Ölenin vasiyeti yoksa onun ismine udhiyye kurbanı kesilmesi gerekmez.
Kurban kanı sürme inancı hakikat değil
Kurban kanının, alın yahut otomobil tekerleği üzere eşyalara sürülmesi inancı hakikat değildir. Evli olmayan kimselerin -gerekli mali imkana sahip olsalar da- kurban kesemeyecekleri anlayışı yanlıştır.
Kurban kesim sürecini bayanların yapamayacağı anlayışı yanlışsız değildir. Kesme maharetine sahip olan kişi, erkek olsun bayan olsun, kurban kısmını gerçekleştirebilir.
6 kişi de ortak olabilir
Büyükbaş bir kurbanlığın hissedar sayısının kesinlikle 3, 5, 7 üzere tekli sayılarda olması gerektiği anlayışı yanlışsız değildir.
Bir büyükbaş hayvana yedi kişi ortak olabildiği üzere altı kişi de ortak olabilir.
Kıymetli olan her birinin payının yedide birden az olmamasıdır.
Kapak atmak üzere alametler
Kurbanlık hayvanın gerekli yaşını tamamladığı halde şimdi kapak atmamış (sığır cinsi hayvanlarda ön kesici süt dişlerinin dökülüp kalıcı ön kesici dişleri çıkmamış) ise kurban edilemeyeceği biçimindeki anlayış hakikat değildir.
Yaşının tam olarak tespit edilemediği durumlarda ise kapak atmak üzere alametlere prestij edilebilir.
Kurban etinin 7 yoksula dağıtılması anlayışı da hakikat değil
Kurban etlerinin kesinlikle yedi yoksula dağıtılması gerektiği halindeki anlayış yanlışsız değildir.
Kişi udhiyye kurbanını kestikten sonra bunun bir kısmını gereksinim sahiplerine, bir kısmını akraba ve komşularına verdikten sonra geriye kalan kısmını kendi konutu için kullanabilir.
Bu karar adak olmayan udhiyye kurbanlarıyla ilgilidir.
Allah isteği için kurban kesmek…
Vekaletle kurban kesen kuruluşların da udhiyye kurbanlarının etlerini kelam verdikleri yerlerin dışına dağıtmamaları, vekalete ters davranmamaları gerekir.
Kurbanlık hayvana ortak olanların kimilerinin adak yahut akika niyetiyle kurbana iştirak etmesinin kurbana mani olduğu formundaki anlayış kusurludur. Ortakların her birinin niyetinin Allah isteği için kurban kesmek olması, kurbanın geçerli olması için kafidir.”
