Global ısınma ve iklim değişikliğinin tetikleyicilerinden olan karbon salımının azaltılması için Paris İklim Muahedesi ve Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın kabul edilmesi üzere adımlar sonrasında “karbon ayak izi” kavramı daha sık gündeme gelmeye başladı.
Türkiye, kişi başına karbon salımında 73. sırada
Global Karbon Projesi’nin (GCP) 2020 yılı datalarına nazaran kişi başına düşen karbon ölçüsü Avrupa’da 6,6 ton iken, Türkiye, kişi başı 4,7 ton karbon salımı ile dünyada 73. sırada yer aldı.
“Tıpı bir yere bastığınızda ayak izinin kalması gibi”
AA’ya açıklamalarda bulunan Eskişehir Teknik Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Ekoloji Anabilim Kısmı Lideri ve Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği İstişare Şurası Üyesi Prof. Dr. Cengiz Cinse, karbon ayak izini “Tıpkı bir yere bastığımızda ayak izimizin kalması üzere, üretim, tüketim, seyahat dahil her türlü yaşamsal faaliyetimizle ve kullandığımız eserlerle ortaya çıkardığımız sera gazlarıyla gezegende bıraktığımız etki” olarak tanımladı.
Karbon ayak izi nedir
Karbon ayak izi kavramının metan ve azot oksitler üzere tüm sera gazlarını kapsayan bir söz olduğu fakat bu gazlar içerisinde en yüksek ölçüde bulunanın karbondioksit olması nedeniyle bu ismi aldığı bilgisini paylaşan Cinse, şöyle devam etti:
“Gezegenimiz sera gazları, bunların tesiri sonucunda ortaya çıkmış olan global ısınma, global ısınmanın neden olduğu iklim değişikliği ve artık de artık değişiklik sözünü aşan bir iklim kriziyle karşı karşıya. İklim değişikliğine neden olan sera gazlarının azaltılması konusunda dünyada son derece hassas memleketler arası seviyede çalışmalar yapılıyor. Türkiye de bu çalışmalarda yerini almak için Paris İklim Anlaşması’nı imzaladı ve Avrupa Yeşil Mutabakatı için çalışmalar yapacağı bir aksiyon planı hazırladı.”
“Bireyselden ulusala karbon ayak izi ölçümü gerekli”
İklim krizinin dünyanın daima birlikte çözebileceği bir sorun olduğunu vurgulayan Tipe, bu nedenle kişiselden ulusala her seviyede karbon ayak izi ölçümünün ve azaltımının gerekli olduğunu anlattı.
Tipe, “Bir şeyi ölçemediğiniz takdirde yönetme bahtınız yok. Karbon ayak izini ölçmek sera gazı emisyonlarındaki artış ve azalmaları inceleme imkanı sunuyor. Her birey, her ülke, dünyamız genel olarak bu süreçte karbon ayak izi metodolojisi ile süreci nasıl yönettiğini, ne kadar ilerleme kaydettiğini ya da kaydetmediğini anlamış oluyor.” dedi.
Karbon ayak izi ölçümü nasıl yapılır
Karbon ayak izinin uzmanlar tarafından oluşturulmuş hesaplama metodolojileri kullanılarak ölçüldüğünü söz eden Tipe, “Karbon ayak izi kişisel, kurumsal, ulusal ve global boyutlarda ölçülebiliyor. Etraf hassasiyeti olan bireyler internette var olan karbonmetreler ile konut, ısınma, ulaşım, besin, parametrelerini kullanarak kendi karbon ayak izlerini yaklaşık olarak hesaplayabilir.” diye konuştu.
“Yeşil seçimler, uzun vadede daha az maliyetli”
Gerek kentsel gerekse endüstriyel karbon ayak izini azaltmaya yönelik faaliyetlerin hem çevresel hem de maddi getirileri olduğunu işaret eden Tipe, “Başlangıçta bu süreçlere yapılacak yatırımlar fazladan bir maliyet getiriyormuş üzere gözükse de sonradan ortaya çıkan kazanımlar aslında çok daha fazla getirisi olan şeyler. Yeşil adımlar uzun vadede daha uygun maliyetli oluyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Karbon yoğunluğu azalırsa ne olur
Karbon yoğunluğu yüksek üretimin, güç maliyetlerinin de yüksek olmasına yol açtığını belirten Cinse, “Karbon azaltımıyla güç maliyetlerini azaltmış oluyorsunuz, etrafa daha az ziyan veriyorsunuz ve toplumun daha pak eser kullanmasını sağlayarak toplumsal bir fayda sağlıyorsunuz. Velhasıl, karbon ayak izinde yapılan her ünite azaltım hem toplumsal hem ekonomik hem de ekolojik manada bir yarar yaratıyor.” tabirlerini kullandı.
“Her şey ‘yeteri kadar’ kullanılmalı”
Kişisel karbon ayak izi azaltımı konusunda şuur ve farkındalık oluşturulması lakin bu farkındalığın tıpkı vakitte bir davranış biçimi ve tavra dönüştürülmesi gerektiğini lisana getiren Cinse, şöyle devam etti:
“Bireysel ölçekte karbon ayak izlerinin azaltılabilmesi için her şeyin ‘yeteri kadar’ kullanılması yaklaşımı benimsenmeli. Yapılan çalışmalar gösteriyor ki hayatınızda var olan her şeyin ölçüsünü yüzde 50 azalttığınız takdirde ömür kaliteniz değişmiyor. Demek ki biz aslında ömür kalitemizi bozmadan ve ‘yeteri kadar’ kavramının kendimiz için sonlarını belirleyerek bu süreçte daha gerçekçi bir ekolojik vatandaş olarak hayatımızı düzenleyebiliriz. Hayatınızdaki her şeyin yarısını attığınızı düşünün; hayatınızda ne değişir, ne kadar değişir?”
“Günlük hayattaki güç taleplerini azaltabiliriz”
Kâfi aydınlatma sistemleri, güç tasarruflu elektronik araç ve gereçler, toplu taşıma yahut bisiklet kullanımı, sürdürülebilirlik oranı daha yüksek besinlerin tüketimi üzere tercihlerle bireylerin, günlük hayatlarındaki güç taleplerini azaltabileceklerinin altını çizen Tipe, “Önce güç verimliliği, sonra güç tasarrufu, sonra da yenilenebilir güç sırasını takip etmeliyiz.” ihtarında bulundu.
“Şu anda 1. gezegen kullanıyoruz”
Günümüzde insan aktivitelerinin dünyanın taşıma kapasitesini aşan bir seviyeye ulaştığına dikkati çeken Çeşide, kelamlarını şöyle tamamladı:
