‘Üçlü Masa’ 1957’de kuruldu
Vakanüvis
Gelecek yıl vaktinde yapılması beklenen genel seçimlerde Cumhur İttifakı na Bolu Escort karşı Millet İttifakı nın genişletilmiş bileşenleriyle oluşturulan cephe muhalefetin toplanma adresi oldu
Muhalefet bloğunun siyasetteki medyadaki ismi şimdilik ‘Altılı Masa’ Bu oluşumun daha da geliştirilmesi genişletilmesi maksadı de kelam konusu Burdur Escort
Muhalefetin iktidara karşı kurumsal sayılabilecek güç birliği yapması ‘Altılı Masa’ ismi altında toplanması yeni üzere dursa da aslında pek de o denli değil
Siyasi tarihimizde 1957 yılında başlayıp 1959 da Çanakkale Escort ete kemiğe bürünen misal bir siyasi oluşum daha var ‘Üçlü Masa’
CHP masa nın altyapısını hazırlıyor
Demokrat Parti nin tek başına iktidara gelişinin beşinci yılından itibaren muhalif odaklar hükümete karşı Çankırı Escort eleştirel tavra başlamıştı
CHP 1954 seçimlerinde bir defa daha DP ye yenilmiş bu hezimet ana muhalefetin takımlarının bilenmesine yol açmıştı Genel Lider İsmet İnönü ile Genel Sekreter Kasım Gülek bu Çorum Escort ilgiyi canlı tutmak için sık sık kent ziyaretlerinde bulunmaya başlamıştı
Bir yıl sonra CHP nin 12 Kurultayı toplanmış İsmet İnönü burada yaptığı konuşmada muhalefetini sertleştirerek Menderes idaresinin giderek baskıcı eğilimler sergilemeye başladığını ileri sürmüş 1954 seçimleriyle ilgili rastgele bir şaibe olmamasına karşın ‘seçim güvenliği’ tartışmasını başlatmıştı
Kurultayda ‘muhalefet partilerinin güç birliği yapması’ da karara bağlanmıştı Kurultay öbür muhalefet partileriyle her türlü görüşme konusunda Genel Lider İsmet İnönü ye tam yetki vermişti
Üçlü Masa nın birinci işi ‘Kurucu Meclis önermek oldu’
Kurultay sonrası muhalefet partileri CHP nin öncülüğünde sistemsiz olsa da bir ortaya gelmiş 1956 yılı bu formda geçtikten sonra 1957 yılında ise iş birliğinin daha sistematik hale getirilmesi kararlaştırılmıştı
CHP Hürriyet Partisi ve Cumhuriyetçi Millet Partisi yle birlikte ülkede bir rejim bunalımı olduğu görüşünü savunmaya başlamışlardı
İsmet İnönü 13 Eylül 1957 de toplanacak olan 13 CHP Kurultayı öncesi ufukta bir seçim olmamasına karşın yaptığı bir açıklamada Muhalefet partilerinden rastgele birinin iktidara gelmesi halinde TBMM yi kurucu meclis üzere çalıştırıp yeni bir anayasa yaparak akabinde seçimlere gidileceği tabirlerini kullanmıştı
CHP liler ‘ulu Allah’a sığınarak’ and içmişti
Cumhuriyet Halk Partisi Hürriyet Partisi ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ortasında ‘Üçlü Masa’ toplantıları devam ederken toplanan CHP Kurultayı nda hükümet hakkında tıpkı savlar gündeme getirilmiş ve harekete geçilmesi kararlaştırılmıştı
Kurultay kararlarına nazaran ‘Kurucu Meclis’ ihdas edilecek bu meclis Anayasa Mahkemesi ni kuracak basın özgürlüğü yargı bağımsızlığı ve seçim teminatının sağlanmasının akabinde TBMM yine seçime gidecekti Kurultayda ayrıyeten ‘Hürriyet Andı’ ismi verilen bir metin kabul edilmiş ve topluca okunmuştu
Ülkemizin bugünkü siyasal durumu ve bu durumun tarihi partimizin 13 Kurultayına yüklediği tarihi misyon birleşmiş muhalefet cephesinin bir üyesi olan biz CHP liler hiçbir şeyden yılmadan kanuna uyup ulu Allah’a sığınarak çaba etmeye and içtiğimizi iş bu hürriyet andıyla kabul ve ilan ederiz
CHP kurultayının akabinde üç partinin temsilcileri daha sık buluşmaya başlamışlardı Lakin 1958 yerine 1957 de yapılması kararlaştırılan genel seçimler öncesinde DP Hükümeti seçim yasasında kimi değişikliklere gidip yeni durum da taraflarca aleyhte değerlendirilince ‘Üçlü Masa’ dağılmıştı
Bu gelişmeye karşın seçimin akabinde ‘Üçlü Masa’ çalışmaları tekrar başlamıştı
Demokrat Partili bakanlar CHP li oldu
Yapılan görüşmelerde üç partinin hiç birisinin seçimlerde tek başına Demokrat Parti yi geçemeyeceği zımmen kabul edilmiş ve buna nazaran kararlar alınmıştı Bu doğrultuda Hürriyet Partisi nin CHP ye iltihakı gündeme gelmişti
Hürriyet Partisi Demokrat Parti de ve hükümette kıymetli vazifelerde bulunan Başbakan Adnan Menderes in yakın çalışma arkadaşları ortasında yer alan Fuad Köprülü Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu Kasım Küfrevi Fethi Çelikbaş Feridun Ergin Mükerrem Sarol Ekrem Hayri Üstündağ İbrahim Öktem Turan Güneş Ekrem Alican üzere isimler tarafından 1955 yılında kurulmuştu
Eski DP lilerce kurulan HP birinci günden itibaren Menderes iktidarına karşı çok sert bir muhalefet sergilemişti Süreç içerisinde CHP ye iltihak etme görüşünün ağır bastığı Hürriyet Partisi nihayet 24 Kasım 1958 de kendisini feshederek CHP ye katılmıştı
Genel Başkanlığı’nı Osman Bölükbaşı nın yaptığı Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ise kurumsal bir iltihak yerine değişik bölgelerdeki değerli isimleri CHP üyesi’ peşi sıra da kurultay delegesi yaparak ana muhalefetle organik bir bağ kurmuştu CHP idaresi de yeni gelenler ortasından çok sayıda ismi ‘Parti Meclisi’ne almıştı
‘Üçlü Masa’cılar ‘Dağ Başını Duman Almış’ı okudu
İşte bu türlü bir ortamda CHP nin 14 Kurultayı 12 Ocak 1959 da Ankara da toplanmıştı
Kurultayın üçüncü gününde Aydın delegesi Turan Güneş ana formu Üçlü Masa da verilen ‘İlk Maksatlar Beyannamesi’ni okumuştu Beyannameyle muhalefetin Demokrat Parti ye karşı bildik ithamları bir defa daha tekrarlanmıştı
Kurultayın son günü 15 Ocak 1959 da ise Genel Lider İsmet İnönü kapanış konuşmasını yapmıştı
İnönü ‘İlk Gayeler Beyannamesi’nin güç birliğini tesis ettiğini bütün vatandaşların bu beyanname ile aradıklarını bulduklarını ileri sürmüştü Kapanış günü beyanname Turan Güneş tarafından bir sefer daha okunmuş delegeler ayakta dinledikleri bildirinin akabinde daima bir ağızdan Dağ Başını Duman Almış marşını okuduktan sonra dağılmışlardı
Basında Üçlü Masa coşkusu
CHP nin merkezinde olduğu bu gelişmeler basın tarafından büyük bir ilgiyle takip ediliyor Üçlü Masa gazete ve mecmualarda hararetle savunuluyordu
Vatan gazetesinden Hasan Refik Ertuğ büyük bir muhalefet bloğu kurulmasının ülkenin kurtuluşu için koşul olduğu görüşünü savunuyordu Sadun Tanju ise CHP kurultayının ‘istikbale ümitle bakış havasının bol bol teneffüs edildiği bir kongre’ olduğunu söz etmişti
Bülent Ecevit de Kurultay Gazetesine yazdığı yazıda S eçimlerin 1961’de yapılması gerekmekle bir arada, artık birçok kimsenin iktidarın bir an evvel değişebileceğine ve değişmesi gerektiğine inanmağa başladığını”ileri sürmüştü
Zafer gazetesi Genel geçer görüşleri teatral bir edayla ilan ettiler
Basındaki az sayıdaki hükümet yanlısı gazetelerden birisi olan Zafer gazetesi ise CHP kurultayını ‘tiyatro’ olarak nitelendirmişti
Gazetenin başyazısında dört gün boyunca devam eden CHP Kurultayının tek sonucunun İlk Hedefler ismini verdikleri ve teatral bir tertip içinde açıkladıkları bir vesika olduğunu yazmıştı
Yazıda beyannamenin demokrasi hakkında yazılmış rastgele bir kitapta olabilecek başlıklardan oluştuğu hâlbuki 1 Meşrutiyet’ten beri hem bu kanıların hem de bu davanın canlı olarak tarihçesinin mevcut olduğu vurgulanarak beyannamenin yenilik getirmediği görüşü savunulmuştu
Yrd Doç Dr Fatih Tuğluoğlu CHP nin 14 Kurultayı ve Birinci Gayeler Beyannamesi Atatürk Yolu Mecmuası Sayı 60 Yıl 2017
